I. GIỚI THIỆU VỀ PHẦN TRĂM KHỐI LƯỢNG

1. Phần trăm khối lượng là gì?

Định nghĩa: Phần trăm khối lượng là tỉ lệ phần trăm giữa khối lượng của một chất (hoặc nguyên tố) trong hỗn hợp/hợp chất so với tổng khối lượng của hỗn hợp/hợp chất đó.

Ký hiệu phổ biến:

• \%m: Phần trăm khối lượng (mass percent)
• C\%: Nồng độ phần trăm (concentration percent)
• w\%: Phần trăm khối lượng (weight percent)

Đơn vị: \% (phần trăm)

Ý nghĩa:

• Cho biết thành phần định lượng của các chất trong hỗn hợp
• Xác định nồng độ của chất tan trong dung dịch
• Phân tích thành phần nguyên tố trong hợp chất hóa học

Ví dụ thực tế:

• Dung dịch muối ăn 10\% nghĩa là trong 100g dung dịch có 10g muối
• Quặng sắt có 70\% Fe nghĩa là trong 100g quặng có 70g sắt
• Phân đạm có 46\% N nghĩa là trong 100g phân có 46g nitơ

2. Phần trăm thể tích là gì?

Định nghĩa: Phần trăm thể tích là tỉ lệ phần trăm giữa thể tích của một chất trong hỗn hợp so với tổng thể tích của hỗn hợp.

Ký hiệu: \%V (volume percent)

Đơn vị: \% (phần trăm)

Áp dụng: Chủ yếu sử dụng cho:

• Hỗn hợp khí (ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất)
• Dung dịch cồn (ethanol)
• Hỗn hợp chất lỏng

Ví dụ thực tế:

• Cồn 70° có nghĩa là trong 100ml hỗn hợp có 70ml ethanol
• Không khí có 21\% O₂ nghĩa là trong 100 lít không khí có 21 lít O₂
• Hỗn hợp khí CO và CO₂ tỉ lệ 1:3 về thể tích → 25\% CO và 75\% CO₂

3. Các dạng bài toán

II. CÔNG THỨC PHẦN TRĂM KHỐI LƯỢNG TRONG HỢP CHẤT

1. Công thức cơ bản

📌 Phần trăm khối lượng của nguyên tố X trong hợp chất:

$$\boxed{\%m_X = \frac{m_X}{M_{hợp\ chất}} \times 100\%}$$

Hoặc dạng khác:

$$\boxed{\%m_X = \frac{n \times M_X}{M_{hợp\ chất}} \times 100\%}$$

Trong đó:

• $\%m_X$: Phần trăm khối lượng của nguyên tố X (\%)
• $m_X$: Khối lượng của nguyên tố X trong 1 phân tử (u hoặc g)
• $n$: Số nguyên tử của nguyên tố X trong 1 phân tử
• $M_X$: Khối lượng mol nguyên tử của X (g/mol)
• $M_{hợp\ chất}$: Khối lượng mol phân tử của hợp chất (g/mol)

Giải thích:

• Tử số: Khối lượng của nguyên tố X = Số nguyên tử × Khối lượng mol nguyên tử
• Mẫu số: Tổng khối lượng của tất cả nguyên tố trong phân tử

2. Tính chất quan trọng

Tổng phần trăm khối lượng các nguyên tố trong hợp chất bằng 100\%:

$$\boxed{\%m_A + \%m_B + \%m_C + … = 100\%}$$

Ứng dụng: Dùng để kiểm tra kết quả hoặc tìm \% của nguyên tố còn lại.

Ví dụ: Nếu hợp chất có 2 nguyên tố A và B, biết \%A = 40\% thì \%B = 60\%

3. Ví dụ minh họa chi tiết

Bài 1: Tính phần trăm khối lượng các nguyên tố trong nước (H₂O)

Biết: H = 1, O = 16

Lời giải:

Bước 1: Tính khối lượng mol phân tử $$M_{H_2O} = 2 \times 1 + 1 \times 16 = 2 + 16 = 18 \text{ (g/mol)}$$

Bước 2: Tính \% khối lượng của H $$\%m_H = \frac{n_H \times M_H}{M_{H_2O}} \times 100\%$$
$$= \frac{2 \times 1}{18} \times 100\%$$
$$= \frac{2}{18} \times 100\% = 11.11\%$$

Bước 3: Tính \% khối lượng của O $$\%m_O = \frac{1 \times 16}{18} \times 100\%$$
$$= \frac{16}{18} \times 100\% = 88.89\%$$

Kiểm tra: $11.11\% + 88.89\% = 100\%$ ✓

Kết luận: Trong nước có 11.11\% H và 88.89\% O về khối lượng.

Bài 2: Tính phần trăm khối lượng của C trong khí carbon dioxide (CO₂)

Biết: C = 12, O = 16

Lời giải:

Bước 1: Tính khối lượng mol phân tử $$M_{CO_2} = 1 \times 12 + 2 \times 16 = 12 + 32 = 44 \text{ (g/mol)}$$

Bước 2: Tính \% khối lượng của C $$\%m_C = \frac{12}{44} \times 100\% = 27.27\%$$

Bước 3: Tính \% khối lượng của O $$\%m_O = \frac{32}{44} \times 100\% = 72.73\%$$

Kết luận: CO₂ có 27.27\% C và 72.73\% O.

Ý nghĩa: Trong 100g CO₂ có 27.27g carbon và 72.73g oxygen.

Bài 3: Tính \% khối lượng các nguyên tố trong canxi cacbonat (CaCO₃)

Biết: Ca = 40, C = 12, O = 16

Lời giải:

Bước 1: Tính M $$M_{CaCO_3} = 40 + 12 + 3 \times 16 = 40 + 12 + 48 = 100 \text{ (g/mol)}$$

Bước 2: Tính từng nguyên tố $$\%m_{Ca} = \frac{40}{100} \times 100\% = 40\%$$ $$\%m_C = \frac{12}{100} \times 100\% = 12\%$$ $$\%m_O = \frac{48}{100} \times 100\% = 48\%$$

Kiểm tra: $40\% + 12\% + 48\% = 100\%$ ✓

4. Ứng dụng: Tìm công thức hóa học từ \% khối lượng

Phương pháp:

Bước 1: Giả sử có 100g hợp chất (để \% = g)

Bước 2: Tính số mol của mỗi nguyên tố $$n = \frac{m}{M}$$

Bước 3: Lập tỉ lệ mol → Tìm công thức đơn giản nhất

Bước 4: Nếu biết khối lượng mol phân tử → Tìm công thức phân tử

Ví dụ 4: Tìm công thức hóa học

Một hợp chất có thành phần: 40\% C, 6.67\% H, 53.33\% O. Tìm công thức đơn giản nhất?

Biết: C = 12, H = 1, O = 16

Lời giải:

Bước 1: Giả sử có 100g hợp chất

• $m_C = 40g$
• $m_H = 6.67g$
• $m_O = 53.33g$

Bước 2: Tính số mol $$n_C = \frac{40}{12} = 3.33 \text{ mol}$$ $$n_H = \frac{6.67}{1} = 6.67 \text{ mol}$$ $$n_O = \frac{53.33}{16} = 3.33 \text{ mol}$$

Bước 3: Lập tỉ lệ (chia cho số nhỏ nhất = 3.33) $$n_C : n_H : n_O = \frac{3.33}{3.33} : \frac{6.67}{3.33} : \frac{3.33}{3.33}$$ $$= 1 : 2 : 1$$

Kết luận: Công thức đơn giản nhất là CH₂O (Formaldehyde)

III. CÔNG THỨC PHẦN TRĂM KHỐI LƯỢNG DUNG DỊCH

1. Công thức nồng độ phần trăm

📌 Công thức cơ bản:

$$\boxed{C\% = \frac{m_{chất\ tan}}{m_{dung\ dịch}} \times 100\%}$$

Hoặc:

$$\boxed{C\% = \frac{m_{ct}}{m_{ct} + m_{dm}} \times 100\%}$$

Trong đó:

• $C\%$: Nồng độ phần trăm (concentration \%)
• $m_{ct}$: Khối lượng chất tan (g)
• $m_{dd}$: Khối lượng dung dịch (g)
• $m_{dm}$: Khối lượng dung môi (thường là nước) (g)

Giải thích:

• Dung dịch = Chất tan + Dung môi
• Nồng độ \% cho biết có bao nhiêu gam chất tan trong 100g dung dịch

Ví dụ: Dung dịch muối 20\% nghĩa là trong 100g dung dịch có 20g muối và 80g nước.

2. Các công thức liên quan

Công thức 1: Khối lượng dung dịch $$\boxed{m_{dd} = m_{ct} + m_{dm}}$$

Công thức 2: Tính khối lượng chất tan $$\boxed{m_{ct} = \frac{C\% \times m_{dd}}{100}}$$

Công thức 3: Tính khối lượng dung dịch $$\boxed{m_{dd} = \frac{m_{ct} \times 100}{C\%}}$$

Công thức 4: Tính khối lượng dung môi $$\boxed{m_{dm} = m_{dd} – m_{ct}}$$

Công thức 5: Liên hệ với thể tích (khi biết khối lượng riêng D) $$\boxed{m_{dd} = D \times V_{dd}}$$

Suy ra: $$\boxed{C\% = \frac{m_{ct}}{D \times V_{dd}} \times 100\%}$$

Trong đó:

• D: Khối lượng riêng của dung dịch (g/ml hoặc g/cm³)
• V: Thể tích dung dịch (ml hoặc cm³)

3. Ví dụ minh họa

Bài 1: Tính nồng độ dung dịch

Hòa tan 20g muối ăn (NaCl) vào 180g nước. Tính nồng độ phần trăm của dung dịch?

Lời giải:

Bước 1: Tính khối lượng dung dịch $$m_{dd} = m_{NaCl} + m_{H_2O} = 20 + 180 = 200g$$

Bước 2: Tính nồng độ \% $$C\% = \frac{m_{ct}}{m_{dd}} \times 100\% = \frac{20}{200} \times 100\% = 10\%$$

Kết luận: Dung dịch có nồng độ 10\%.

Ý nghĩa: Trong 100g dung dịch có 10g NaCl và 90g nước.

Bài 2: Tính khối lượng chất tan cần dùng

Cần bao nhiêu gam NaCl để pha 500g dung dịch muối có nồng độ 15\%?

Lời giải:

Bước 1: Tính khối lượng NaCl $$m_{NaCl} = \frac{C\% \times m_{dd}}{100}$$
$$= \frac{15 \times 500}{100} = 75g$$

Bước 2: Tính khối lượng nước cần dùng $$m_{nước} = m_{dd} – m_{NaCl}$$ $$= 500 – 75 = 425g$$

Kết luận: Cần 75g NaCl và 425g nước.

Bài 3: Bài toán có khối lượng riêng

Có 200ml dung dịch HCl có nồng độ 20\% và khối lượng riêng D = 1.2 g/ml. Tính khối lượng HCl có trong dung dịch?

Lời giải:

Bước 1: Tính khối lượng dung dịch $$m_{dd} = D \times V = 1.2 \times 200 = 240g$$

Bước 2: Tính khối lượng HCl $$m_{HCl} = \frac{C\% \times m_{dd}}{100}$$
$$= \frac{20 \times 240}{100} = 48g$$

Kết luận: Có 48g HCl trong dung dịch.

4. Bài toán pha loãng và cô đặc

📌 Nguyên lý: Bảo toàn khối lượng chất tan

Khi pha loãng hoặc cô đặc dung dịch, khối lượng chất tan không thay đổi.

$$\boxed{m_{ct} = m_{ct,1} + m_{ct,2}}$$

Hoặc:

$$\boxed{C_1\% \times m_1 + C_2\% \times m_2 = C\% \times (m_1 + m_2)}$$

A. Bài toán pha loãng (thêm nước)

Công thức: $$\boxed{C_1\% \times m_1 = C_2\% \times m_2}$$

Trong đó:

• $C_1\%$, $m_1$: Nồng độ và khối lượng dung dịch ban đầu (đậm đặc)
• $C_2\%$, $m_2$: Nồng độ và khối lượng dung dịch sau pha loãng

Ví dụ 5: Pha loãng dung dịch

Pha loãng 100g dung dịch H₂SO₄ 30\% thành dung dịch 10\%. Cần thêm bao nhiêu gam nước?

Lời giải:

Bước 1: Tính khối lượng H₂SO₄ (không đổi) $$m_{H_2SO_4} = \frac{30 \times 100}{100} = 30g$$

Bước 2: Tính khối lượng dung dịch sau pha loãng $$m_{dd\ mới} = \frac{m_{ct} \times 100}{C\%_{mới}}$$
$$= \frac{30 \times 100}{10} = 300g$$

Bước 3: Tính khối lượng nước cần thêm $$m_{nước\ thêm} = m_{dd\ mới} – m_{dd\ cũ}$$
$$= 300 – 100 = 200g$$

Kết luận: Cần thêm 200g nước.

B. Bài toán trộn hai dung dịch

Công thức: $$\boxed{C\% = \frac{C_1\% \times m_1 + C_2\% \times m_2}{m_1 + m_2}}$$

Ví dụ 6: Trộn hai dung dịch

Trộn 100g dung dịch NaCl 10\% với 200g dung dịch NaCl 25\%. Tính nồng độ dung dịch mới?

Lời giải:

Bước 1: Tính khối lượng NaCl trong mỗi dung dịch

• Dung dịch 1: $m_1 = \frac{10 \times 100}{100} = 10g$
• Dung dịch 2: $m_2 = \frac{25 \times 200}{100} = 50g$

Bước 2: Tính tổng khối lượng NaCl $$m_{NaCl\ tổng} = 10 + 50 = 60g$$

Bước 3: Tính tổng khối lượng dung dịch $$m_{dd\ tổng} = 100 + 200 = 300g$$

Bước 4: Tính nồng độ mới $$C\% = \frac{60}{300} \times 100\% = 20\%$$

Hoặc dùng công thức trực tiếp: $$C\% = \frac{10 \times 100 + 25 \times 200}{100 + 200}$$
$$= \frac{1000 + 5000}{300} = \frac{6000}{300} = 20\%$$

Kết luận: Dung dịch mới có nồng độ 20\%.

IV. CÔNG THỨC PHẦN TRĂM THỂ TÍCH

1. Công thức cơ bản

📌 Phần trăm thể tích:

$$\boxed{\%V_A = \frac{V_A}{V_{hỗn\ hợp}} \times 100\%}$$

Trong đó:

• $\%V_A$: Phần trăm thể tích của chất A (\%)
• $V_A$: Thể tích của chất A
• $V_{hh}$: Tổng thể tích hỗn hợp

Điều kiện áp dụng:

• Các chất khí phải ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất
• Thể tích hỗn hợp bằng tổng thể tích các chất (không co giãn đáng kể)

2. Liên hệ với phần trăm số mol (đối với khí)

Định luật Avogadro: Ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất, thể tích khí tỉ lệ thuận với số mol.

$$\frac{V_A}{V_B} = \frac{n_A}{n_B}$$

Hệ quả quan trọng: Đối với hỗn hợp khí

$$\boxed{\%V = \%n}$$

Giải thích: Phần trăm thể tích bằng phần trăm số mol.

Ví dụ: Nếu hỗn hợp khí có 30\% N₂ về thể tích thì cũng có 30\% N₂ về số mol.

3. Ví dụ minh họa

Bài 1: Tính \% thể tích hỗn hợp khí

Hỗn hợp khí gồm 30 lít N₂ và 70 lít O₂ ở điều kiện tiêu chuẩn. Tính phần trăm thể tích của mỗi khí?

Lời giải:

Bước 1: Tính tổng thể tích $$V_{hh} = V_{N_2} + V_{O_2} = 30 + 70 = 100 \text{ lít}$$

Bước 2: Tính \% thể tích N₂ $$\%V_{N_2} = \frac{V_{N_2}}{V_{hh}} \times 100\%$$
$$= \frac{30}{100} \times 100\% = 30\%$$

Bước 3: Tính \% thể tích O₂ $$\%V_{O_2} = \frac{70}{100} \times 100\% = 70\%$$

Hoặc: $\%V_{O_2} = 100\% – 30\% = 70\%$

Kết luận: Hỗn hợp có 30\% N₂ và 70\% O₂ về thể tích.

Bài 2: Giải thích ký hiệu độ cồn

Cồn 70° (hay cồn 70\%) có nghĩa là gì?

Giải thích:

Cồn 70° nghĩa là dung dịch có 70\% thể tích ethanol (C₂H₅OH).

Cụ thể: Trong 100ml hỗn hợp có:

• 70ml ethanol (C₂H₅OH)
• 30ml nước (H₂O)

Lưu ý:

• Với cồn, thường dùng \% thể tích
• 70° = 70\% thể tích (không phải độ nhiệt độ)

Bài 3: Liên hệ \%V và \%n

Hỗn hợp khí gồm 0.3 mol N₂ và 0.7 mol O₂ ở cùng điều kiện. Tính \% thể tích?

Lời giải:

Bước 1: Tính tổng số mol $$n_{tổng} = 0.3 + 0.7 = 1 \text{ mol}$$

Bước 2: Tính \% số mol $$\%n_{N_2} = \frac{0.3}{1} \times 100\% = 30\%$$ $$\%n_{O_2} = \frac{0.7}{1} \times 100\% = 70\%$$

Bước 3: Kết luận \% thể tích Vì đối với khí: $\%V = \%n$

→ $\%V_{N_2} = 30\%$, $\%V_{O_2} = 70\%$

4. Phân biệt \% khối lượng và \% thể tích

Lưu ý cực kỳ quan trọng:

⚠️ Với hỗn hợp khí: \%V = \%n

⚠️ Nhưng: \%m ≠ \%V (trừ trường hợp đặc biệt các khí có cùng khối lượng mol)

Ví dụ: Hỗn hợp 50\% H₂ và 50\% O₂ về thể tích:

• \%V = 50\% : 50\%
• \%n = 50\% : 50\%
• Nhưng \%m ≠ 50\% : 50\% (vì M(H₂) = 2 ≠ M(O₂) = 32)

V. BẢNG CÔNG THỨC TỔNG HỢP

A. Phần trăm khối lượng trong hợp chất

B. Nồng độ phần trăm dung dịch

C. Phần trăm thể tích

D. Pha loãng và cô đặc

VI. CÁC DẠNG BÀI TẬP THƯỜNG GẶP

Dạng 1: Tính \% khối lượng trong hợp chất

Đề bài: Tính phần trăm khối lượng của N và H trong amoniac (NH₃)?

Biết: N = 14, H = 1

Lời giải:

Bước 1: Tính khối lượng mol phân tử $$M_{NH_3} = 1 \times 14 + 3 \times 1 = 14 + 3 = 17 \text{ (g/mol)}$$

Bước 2: Tính \% khối lượng N $$\%m_N = \frac{14}{17} \times 100\% = 82.35\%$$

Bước 3: Tính \% khối lượng H $$\%m_H = \frac{3}{17} \times 100\% = 17.65\%$$

Kiểm tra: $82.35\% + 17.65\% = 100\%$ ✓

Kết luận: NH₃ có 82.35\% N và 17.65\% H.

Dạng 2: Tính nồng độ dung dịch

Đề bài: Hòa tan 40g đường vào 160g nước. Tính nồng độ phần trăm của dung dịch?

Lời giải:

Bước 1: Tính khối lượng dung dịch $$m_{dd} = m_{đường} + m_{nước} = 40 + 160 = 200g$$

Bước 2: Tính nồng độ \% $$C\% = \frac{m_{ct}}{m_{dd}} \times 100\% = \frac{40}{200} \times 100\% = 20\%$$

Kết luận: Dung dịch đường có nồng độ 20\%.

Dạng 3: Pha loãng dung dịch

Đề bài: Pha loãng 50g dung dịch NaCl 20\% thành dung dịch 5\%. Cần thêm bao nhiêu gam nước?

Lời giải:

Bước 1: Tính khối lượng NaCl (bảo toàn) $$m_{NaCl} = \frac{20 \times 50}{100} = 10g$$

Bước 2: Tính khối lượng dung dịch mới $$m_{dd\ mới} = \frac{m_{NaCl} \times 100}{C\%_{mới}}$$ $$= \frac{10 \times 100}{5} = 200g$$

Bước 3: Tính khối lượng nước cần thêm $$m_{nước\ thêm} = m_{dd\ mới} – m_{dd\ cũ}$$ $$= 200 – 50 = 150g$$

Kết luận: Cần thêm 150g nước.

Dạng 4: Trộn hai dung dịch

Đề bài: Trộn 100g dung dịch HCl 10\% với 200g dung dịch HCl 25\%. Tính nồng độ dung dịch mới?

Lời giải:

Phương pháp 1: Tính từng bước

Bước 1: Tính khối lượng HCl trong mỗi dung dịch

• Dung dịch 1: $m_1 = \frac{10 \times 100}{100} = 10g$
• Dung dịch 2: $m_2 = \frac{25 \times 200}{100} = 50g$

Bước 2: Tính tổng

• $m_{HCl\ tổng} = 10 + 50 = 60g$
• $m_{dd\ tổng} = 100 + 200 = 300g$

Bước 3: Tính nồng độ mới $$C\% = \frac{60}{300} \times 100\% = 20\%$$

Phương pháp 2: Dùng công thức trực tiếp $$C\% = \frac{C_1\% \times m_1 + C_2\% \times m_2}{m_1 + m_2}$$
$$= \frac{10 \times 100 + 25 \times 200}{100 + 200}$$
$$= \frac{1000 + 5000}{300} = \frac{6000}{300} = 20\%$$

Kết luận: Dung dịch mới có nồng độ 20\%.

Dạng 5: Tính \% thể tích khí

Đề bài: Hỗn hợp khí gồm 0.3 mol N₂ và 0.7 mol O₂ ở điều kiện tiêu chuẩn. Tính phần trăm thể tích của mỗi khí?

Lời giải:

Bước 1: Tính tổng số mol $$n_{tổng} = n_{N_2} + n_{O_2} = 0.3 + 0.7 = 1 \text{ mol}$$

Bước 2: Tính \% số mol $$\%n_{N_2} = \frac{0.3}{1} \times 100\% = 30\%$$
$$\%n_{O_2} = \frac{0.7}{1} \times 100\% = 70\%$$

Bước 3: Áp dụng quan hệ \%V = \%n

• – $\%V_{N_2} = 30\%$
• – $\%V_{O_2} = 70\%$

Kết luận: Hỗn hợp có 30\% N₂ và 70\% O₂ về thể tích.

Dạng 6: Tìm công thức từ \% khối lượng

Đề bài: Hợp chất hữu cơ X có thành phần: 52.17\% C, 13.04\% H, 34.78\% O. Tìm công thức đơn giản nhất của X?

Biết: C = 12, H = 1, O = 16

Lời giải:

Bước 1: Giả sử có 100g hợp chất X

• $m_C = 52.17g$
• $m_H = 13.04g$
• $m_O = 34.78g$

Bước 2: Tính số mol mỗi nguyên tố $$n_C = \frac{52.17}{12} = 4.35 \text{ mol}$$ $$n_H = \frac{13.04}{1} = 13.04 \text{ mol}$$ $$n_O = \frac{34.78}{16} = 2.17 \text{ mol}$$

Bước 3: Lập tỉ lệ (chia cho số nhỏ nhất = 2.17) $$n_C : n_H : n_O = \frac{4.35}{2.17} : \frac{13.04}{2.17} : \frac{2.17}{2.17}$$ $$= 2 : 6 : 1$$

Kết luận: Công thức đơn giản nhất là C₂H₆O (Ethanol – Rượu etylic)

VII. MẸO VÀ LƯU Ý

1. Mẹo nhớ công thức

Nguyên lý chung cho mọi loại phần trăm:

“Phần trăm = Phần chia Tổng nhân 100”

$$\boxed{\%X = \frac{X_{phần}}{X_{tổng}} \times 100\%}$$

Áp dụng:

• \% khối lượng: $\frac{m_{phần}}{m_{tổng}} \times 100\%$
• \% thể tích: $\frac{V_{phần}}{V_{tổng}} \times 100\%$
• \% số mol: $\frac{n_{phần}}{n_{tổng}} \times 100\%$

Bảo toàn khối lượng chất tan:

“Khi pha loãng hoặc trộn dung dịch, khối lượng chất tan không đổi”

$$m_{ct\ trước} = m_{ct\ sau}$$

Với hỗn hợp khí:

“Phần trăm thể tích bằng phần trăm số mol”

$$\%V = \%n \text{ (cùng điều kiện)}$$

2. Các sai lầm thường gặp

❌ SAI LẦM 1: Nhầm $m_{dd}$ với $m_{ct}$

Sai:

• $m_{dd} = m_{ct}$ ❌

Đúng:

• $m_{dd} = m_{ct} + m_{dm}$ ✓

Giải thích: Dung dịch gồm cả chất tan VÀ dung môi.

❌ SAI LẦM 2: Quên đổi đơn vị

Sai:

• Tính với ml và lít lẫn lộn ❌
• Tính với g và kg không đồng nhất ❌

Đúng:

• Đổi tất cả về cùng đơn vị trước khi tính ✓
• ml → lít (chia 1000)
• g → kg (chia 1000)

❌ SAI LẦM 3: Nhầm \%V = \%m với hỗn hợp khí

Sai:

• \%V = \%m (với mọi hỗn hợp khí) ❌

Đúng:

• \%V = \%n (với khí cùng điều kiện) ✓
• \%m ≠ \%V (trừ trường hợp đặc biệt) ✓

❌ SAI LẦM 4: Tính sai khi trộn dung dịch

Sai:

• $C\%_{mới} = \frac{C_1\% + C_2\%}{2}$ ❌

Đúng:

• $C\%_{mới} = \frac{C_1\% m_1 + C_2\% m_2}{m_1 + m_2}$ ✓

Giải thích: Phải tính theo khối lượng, không phải trung bình cộng.

❌ SAI LẦM 5: Quên kiểm tra tổng \% = 100\%

Lưu ý: Luôn kiểm tra:

• Tổng \% các nguyên tố trong hợp chất = 100\%
• Tổng \% các chất trong hỗn hợp = 100\%

3. Các bước kiểm tra kết quả

Kiểm tra 1: Tổng phần trăm = 100\%

Kiểm tra 2: Nồng độ \% < 100\% (không thể vượt quá 100\%)

Kiểm tra 3: Khối lượng dung dịch > khối lượng chất tan

Kiểm tra 4: Thể tích tổng = tổng thể tích các phần

Kiểm tra 5: Đơn vị phải thống nhất

VIII. KẾT LUẬN

Bài viết đã trình bày đầy đủ và chi tiết các công thức phần trăm khối lượng và thể tích:

Phần trăm khối lượng trong hợp chất: $$\%m_X = \frac{n \times M_X}{M_{hợp\ chất}} \times 100\%$$

Nồng độ phần trăm dung dịch: $$C\% = \frac{m_{chất\ tan}}{m_{dung\ dịch}} \times 100\%$$

Phần trăm thể tích: $$\%V = \frac{V_A}{V_{hỗn\ hợp}} \times 100\%$$

(Với khí: \%V = \%n)

Công thức pha loãng: $$C_1\% \times m_1 = C_2\% \times m_2$$

Công thức trộn dung dịch: $$C\% = \frac{C_1\% m_1 + C_2\% m_2}{m_1 + m_2}$$

Nguyên lý chung

Tất cả các công thức phần trăm đều tuân theo nguyên lý:

$$\boxed{\text{Phần trăm} = \frac{\text{Phần}}{\text{Tổng}} \times 100\%}$$

Lời khuyên học tập

📌 Nhớ nguyên lý: Phần trăm = Phần/Tổng × 100\%

📌 Phân biệt rõ: $m_{dd} = m_{ct} + m_{dm}$ (không nhầm lẫn)

📌 Bảo toàn chất tan: Khi pha loãng/trộn, $m_{ct}$ không đổi

📌 Với khí: \%V = \%n (cùng điều kiện)

📌 Kiểm tra kết quả: Tổng \% = 100\%, C\% < 100\%

📌 Đổi đơn vị: Luôn đổi về cùng đơn vị trước khi tính

Cô Trần Thị Bình

(Người kiểm duyệt, ra đề)

Chức vụ: Tổ trưởng chuyên môn Tổ Lý – Hóa – Sinh tại Edus

Trình độ: Cử nhân Sư phạm Vật lý, Hoá Học, Bằng Thạc sĩ, Chức danh nghề nghiệp Giáo viên THPT – Hạng II, Tin học ứng dụng cơ bản, Ngoại ngữ B1

Kinh nghiệm: 12+ năm kinh nghiệm tại Trường THPT Gia Định